Doğanın ‘süper kahramanları’ndan biri olan Deinococcus radiodurans mikrobu, ekstrem koşullara dayanıklılığı ve radyasyonu yok etme gücüyle bilim dünyasını şaşırtmaya devam ediyor. Bilim insanları, soğuk, asit, kuraklık ve yüksek dozda radyasyona karşı olağanüstü bir direnç sergileyen bu mikroba, “Conan Bakterisi” lakabını taktı. Öyle ki, insanları saniyeler içinde öldürebilecek radyasyon dozlarına bile dayanabiliyor.
Radyasyon, biyolojik yapıları parçalayarak ve toksik oksijen molekülleri üreterek hücrelere zarar verir. Çoğu organizma, bu hasarı tamir etmek için mekanizmalara sahip olsa da yoğun radyasyon altında bu sistemler genellikle yetersiz kalır.
Ancak D. radiodurans, manganez ve fosfat bazlı güçlü bir antioksidan sistemiyle bu oksijen moleküllerini etkisiz hale getirebiliyor. Daha önce yapılan çalışmalar, manganez ve fosfatın birlikte güçlü bir antioksidan oluşturduğunu göstermişti.
Ancak Northwestern Üniversitesi’nden kimyager Brian Hoffman ve USU’dan patolog Michael Daly liderliğindeki bir ekip, bu kombinasyona bir de peptit eklenince “mucizevi” bir etki oluştuğunu keşfetti. Bu üçlü yapıya “MDP” adı verildi ve yapılan deneylerde diğer kombinasyonlardan çok daha güçlü olduğu kanıtlandı.
ÇOK YÜKSEK RADYASYONA DAYANIYOR
2022’de yapılan bir çalışmada, D. radiodurans’ın kurutulmuş ve dondurulmuş örnekleri, 140.000 gray radyasyona maruz bırakıldıktan sonra yeniden canlandırıldı. Bu, insanın dayanabileceği radyasyon seviyesinin on binlerce katı bir miktar. Çalışma, bu bakterinin hayatta kalma mekanizmalarını daha iyi anlamak için önemli bir adım olarak görülüyor.
Bu keşif, yalnızca bakterilerle sınırlı değil. Araştırmacılar, MDP’nin sağlık, sanayi, savunma ve uzay keşfi gibi alanlarda da kullanılabileceğini belirtiyor. Özellikle gıdaların ve ilaçların uzun süre dayanmasını sağlamak veya uzay yolculuklarında radyasyona dayanıklılığı artırmak için bu teknoloji geliştirilebilir.
UZAY VE TIP İÇİN YENİ UMUT
Michael Daly, MDP’nin potansiyelini şu sözlerle ifade etti: “Bu yeni anlayış, manganez bazlı daha güçlü antioksidanların geliştirilmesine yol açabilir. Sağlık, sanayi ve uzay keşfi gibi pek çok alanda kullanılabilecek bu malzemeler, gelecekte büyük fark yaratabilir.”
D. radiodurans, bilim insanlarına yalnızca radyasyonla mücadele konusunda değil, aynı zamanda ekstrem koşullara dayanıklılık konusunda da ilham veriyor. Bu organizmanın sırlarını çözmek, insanoğlunun gıda koruma, ilaç geliştirme ve uzay keşfi gibi zorlu sorunlarına çözüm olabilir.