Evrenin gizemleri her geçen gün daha fazla çözülüyor. Astrofizik dünyasının uzun süredir cevap aradığı sorulardan biri olan dev eliptik galaksilerin nasıl oluştuğu nihayet açıklığa kavuştu. Erken evrende gerçekleşen bu devasa yapıların oluşumuna dair yapılan yeni bir çalışma, galaksi evrimi hakkındaki anlayışımızı tamamen değiştirebilecek veriler sundu. Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA) ile elde edilen gözlemler, galaksilerin ilk oluşum yıllarına dair çarpıcı ipuçları ortaya koyarak bilimin bu alandaki en büyük sorularından birine yanıt verdi.

Evrenimizde galaksiler temel olarak iki kategoriye ayrılıyor:

Spiral galaksiler, gaz açısından zengin ve sürekli yıldız oluşumuna sahne olan dönen disklerdir. Samanyolu bu kategoriye girer.

Eliptik galaksiler ise büyük, üç boyutlu ve oval şekillere sahiptir. Yeni yıldızlar oluşturmazlar ve daha çok 10 milyar yıl önce oluşmuş yaşlı yıldızlardan oluşur.
Ancak bu eliptik galaksilerin nasıl bu şekle büründüğü uzun süredir cevaplanamayan bir soruydu.

Eliptik Galaksiler Nasıl Oluştu?

Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA) ile yapılan gözlemler, eliptik galaksilerin doğum yerlerini ortaya çıkardı. Araştırmacılar, 2.2 ila 5.9 milyar yıl önce çok sayıda yıldız oluşturan uzak galaksilerdeki toz ve gaz dağılımını inceledi.

Sonuçlar, erken evrende yıldız oluşturan galaksilerin beklenenden farklı olduğunu gösterdi. Disk şeklinde olmaları beklenen bu galaksilerin aslında küresel şekillere sahip olduğu bulundu. Bu, bugünkü eliptik galaksilere çok benzer bir yapı sergilediklerini gösteriyor.

Araştırma, galaksi merkezlerindeki gaz ve tozun sıkışmasını sağlayan mekanizmaları da açıkladı. Soğuk gaz akışları, galaksi birleşmeleri ve galaksiler arası etkileşimler, gaz ve tozu galaksilerin merkezlerine yönlendirerek kompakt ve yoğun yıldız oluşum çekirdekleri yarattı. Bu süreç, erken evrende yaygındı ve eliptik galaksilerin hızlı bir şekilde oluşmasını sağladı.

Gözlemsel Yenilikler ve Teknolojinin Rolü

Bu önemli keşif, ALMA verilerini analiz etmek için geliştirilen yeni bir teknik sayesinde mümkün oldu. ALMA, sinyalleri birleştirerek devasa bir teleskop gibi çalışan antenler kullanır ve bu da uzak galaksilerin keskin görüntülerini sağlar. Yeni analiz yöntemi, toz dağılımını önceki yöntemlerden daha hassas bir şekilde ölçmeyi mümkün kıldı.

Ayrıca, bu araştırma açık kaynaklı ALMA verilerinden faydalandı ve dünya çapında işbirliğinin bilimsel atılımlar için önemini bir kez daha gösterdi.

James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ve Euclid gibi yeni nesil uzay teleskopları, eliptik galaksilerin atası olan uzak yıldızların dağılımını haritalamak için daha fazla veri sağlayacak. 39 metrelik aynasıyla Extremely Large Telescope (ELT), bu galaksilerin yıldız oluşum çekirdeklerini benzeri görülmemiş bir ayrıntıyla inceleyecek.