Suriye’de Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından yapılan kutlamalar, rejiminin işlediği vahşetin korkunç kanıtları ortaya çıkan dehşetle karışıyor.

Euronews haberine göre Suriye’nin devrik lideri için kovuşturmanın önündeki yasal ve siyasi engellere rağmen, insan hakları uzmanları Esad ve rejim yetkililerinin bir gün mahkemede işledikleri suçlardan sorumlu tutulabileceklerini düşünüyor.

Esad ve babası Hafız, son 54 yılda işkence, tecavüz, toplu infazlar ve kimyasal saldırılar da dahil olmak üzere bir dizi suç ve ihlalle suçlanıyor.

Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR) verilerine göre iç savaşın başladığı 2011 yılından bu yana en az 15 bin Suriyelinin işkenceyle öldürüldüğü düşünülüyor.

Dün Şam’da bulunan toplu mezardan. AFP

RUSYA’DA OLUŞU ENGELLER Mİ?

Öte yandan habere göre Esad’ın kaçtığı Rusya’da sürgünde olması ve çevresindekilerin çoğunun İran’da olduğundan şüphelenilmesi nedeniyle, cezai hesap verebilirliğin önünde bir takım hukuki ve siyasi engeller var.

Lahey merkezli Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), bu tür ciddi suçlar için bireyleri yargılamak için en belirgin uluslararası hukuk mahkemesi. Ancak UCM’nin Suriye üzerinde yargı yetkisi bulunmuyor, bunun nedeni de Suriye’nin mahkemenin anlaşması olan Roma Antlaşması’na taraf bir devlet değil.

BM Güvenlik Konseyi prensip olarak bir davayı UCM’ye havale ederek yargı yetkisi verme seçeneğine sahip. Fakat Esad’la ittifakıve işlenen suçlardaki suç ortaklığı göz önüne alındığında Kremlin’in bunu veto etmesine kesin gözüyle bakılıyor.

YENİ YÖNETİME İŞ DÜŞÜYOR

On yıl önce benzer bir durumda Rusya ve Çin başvuruyu engellemişti.

Euronews’e konuşan İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) uluslararası adalet direktör yardımcısı Balkees Jarrah, Suriye’nin yeni geçici yetkililerine UCM’ye yargı yetkisi vermeyi düşünmeleri çağrısı yaparak “Suriye’nin yeni yönetiminin adalet ve hesap verebilirlik konusundaki kararlılığını derhal ortaya koyması gerektiğine inanıyoruz,” dedi ve ekledi:

“Buna Roma Anlaşması’nın onaylanması ve savcının son yıllarda işlenen suçları inceleyebilmesi için Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne geriye dönük yargı yetkisi verilmesi de dahil.”

GOLANİ’DEN SÖZ

Frankfurt Leibniz Barış Araştırmaları Enstitüsü’nden (PRIF) Elisabeth Hoffberger-Pippan, “Suriye’nin gelecekteki durumunun neye benzeyeceğini, farklı kurumların nasıl çalışacağını ve birbirleriyle ne kadar iyi iş birliği yapacaklarını bilmiyoruz. Dolayısıyla bu öngöremediğimiz bir şey,” dedi.

Uluslararası Af Örgütü’nün hukuk danışmanı Vito Todeschini Euronews’e yaptığı açıklamada, “İdeal seçenek, Suriye’de adil yargılama standartlarına uygun, ölüm cezasının kullanılmadığı ceza yargılamalarının yapılmasıdır,” dedi. Todeschini, tanıkların ve mağdurların ifade vermeleri için güvenliklerinin sağlanması gerektiğini söyledi.

HTŞ lideri Ahmed el Şara (Muhammed el Golani) Suriye’de rejimin “peşine düşme” sözü verdi ve adaletin yerini bulması için ülkelere “kaçanları teslim etmeleri” çağrısında bulundu.